|
زلزله تهران
برای بررسی زلزله
تهران باید دو مورد لرزه خیزی شهر تهران و آسیب های وارده بر شهر
تهران در اثر زلزله را مورد بررسی قرار داد.
۱. زلزله خیزی تهران و گسل های آن :
تهران از كوهپایه های
جنوبی البرز آغاز می شود و تا دشت ری امتداد پیدا می كند . در
كوهپایه تهران با دو فرونشست و سه رشته بلندی مواجه هستیم :
بلندی ها :
۱. سعادت آباد ، شمیران ، دزاشیب
۲. تپه های امانیه ، الهیه ، قیطریه ، فرماینه
3. طرشت ، عباس آباد
فرونشست های :
۱. اوین ، تجریش ، نیاوران
۲. داوودیه
بلندهای شماره یك یعنی سعادت آباد و شمیران و دزاشیب توسط گسل
نیاوران روی فرونشست اوین تجریش رانده شده است ، بلندی های شماره دو
یعنی امانیه ، الهیه ، فرمانیه توسط گسل محمودیه از شمال بروی فروشست
های اوین تجریش نیاوران قرار گرفته اند ، این تپه ها از سمت جنوب
بروی فرونشست داوودیه قرار می گیرند ، بلندی های طرشت و عباس آباد از
سمت شمال بوسیله گسل داوودیه بروی فرونشست داوودیه رانده شده اند .
و اما در سطح دشت تهران تا ری با فرونشست بزرگ ری مواجه هستیم كه در
آن گسل های معروف ری و كهریزك قرار دارد .
۱۲. گسل اصلی تهران :
گسل مشا - فشم ، گسل شمال تهران ، گسل نیاوران ، گسل تلو پایین ، گسل
محمودیه ، گسل شیان و كوثر ، گسل شمال ری ، گسل جنوب ری ، گسل کهریزك
، گسل گرمسار ، گسل پیشوا ، گسل پارچین البته گسلهای فرعی زیادی در
سطح شهر تهران موجود می باشد مانند نارمك ، شادآباد ، داوودیه ، عباس
آباد ، باغ فیض و ...
با توجه به تعداد بسیار زیاد گسل ها در سطح تهران و سوابق تاریخی
فعالیت این گسل ها به این نكته كه روزی نه چندان دور تهران با زلزله
عظیم مواجه خواهد شد پی می بریم ، در سوابق تاریخی شهر تهران زلزله
های بزرگی مانند زلزله ۱/۷ دماوند در 1830 ، ۲/۷ ریشتری سال 1117
میلادی در كرج ، 7/7 ریشتری طالقان در سال 958 میلادی ، ۱/۷ ریشتری
ری در سال 855 میلادی و بسیاری دیگر زلزله های بالای 7 ریشتر در
تاریخ شهر تهران ثبت شده است . دوره بازگشت زلزله های تهران در حدود
150 الی 200 سال می باشد ، بخاطر اینكه از آخرین زلزله نیرومند بیش
از 170 سال گذشته است خطر زلزله در تهران بسیار بالا می باشد .
۲. آسیب های وارده بر شهر تهران :
بصورت تیتروار می توان
آسیب ها را بصورت زیر بیان كرد
ریزش ساختمان های مسكونی ، تجاری ، اداری - قطع و خرابی لوله های آب
و گاز - قطع شبكه برق -خرابی و مسدود شدن راهها و پلها
بیشتر ساختمان های شهر تهران جزو ساخت و سازهای قدیمی می باشد كه
مقاومت چندانی در برابر زلزله ندارند و حتی در میان ساخت و سازهای
جدید بعلت سودجویی و ساخت وسازه های غیرمجاز بیشتر این ساختمانها در
برابر زلزله پایدار نخواهند بود ، حتی در بسیاری از ساخت و سازهایی
كه در آن اصول مهندسی عمران و پایداری در برابر زلزله را رعایت كرده
اند بخاطر پدیده هایی چون روانگریی بعلت بالا بودن سطح تراز آب در
شهر تهران و نوع خاك بعضی مناطق شاهد خرابی ساختمانها بر اثر زلزله
خواهیم بود.
سطح آب های زیرزمینی و مشكل زلزله در تهران :
شاید یكی از مهم ترین
عوامل خرابی در زلزله پدیده روانگرایی در خاك در زیر پی سازه ها می
باشد ، بعلت اینكه جلوی خرابی سازه بر اثر نیروی افقی زلزله را می
توان با تدابیری گرفت ، اما در خاك های ماسه ای و از آنجایی كه بیشتر
خاكهای سطح شهر تهران از نوع آبرفتی و ماسه ای می باشند بعلت عدم
وجود كانال های فاضلاب و بالا آمدن سطح تراز آب ، لایه ای سست ماسه
ای و اشباع از آب را تشكیل داده است كه بر اثر زلزله این لایه حالت
خمیری گرفته و ساختمانی كه حتی بر اثر نیروی افقی زلزله خراب نمی شود
را در خود واژگون می كند و ساختمان بر حسب میزان زلزله كج یا كاملا"
واژگون می شود . این مسئله از آنجا مهم است كه در قسمت های جنوبی
تهران تراكم جمعیت بسیار بالا می باشد و همینطور سطح تراز آب های
زیرزمینی بسیار بالا بوده ، بطوریكه در بعضی مناطق مانند بازار با
كندن زمین تا عمق 5 متر به آب خواهیم رسید . بهترین چاره برای این
مشكل احداث كانالهای فاضلاب می باشد كه موجب پایین رفتن سطح آب
زیرزمینی می گردد ، البته سطح آبهای زمینی به آرامی پایین خواهد رفت
و مدت زمان زیادی نسبتا برای این موضوع مورد نیاز می باشد ، البته با
پایین رفتن سطح آب احتمال پدید آمدن نشست هایی در سازه ها وجود دارد
.
یكی دیگر از عوامل تخریب سازه ، احداث سازه ها در شیب بسیار زیاد و
همچنین احداث ساختمانها در لبه شیروانی ها بخصوص در نواحی شمالی
تهران می باشد كه خطرهای زمین لغزش و سنگ ریزش را در پی دارد ،
بطوریكی كه خاك زیر ساختمان به حركت در آمده و در زیر ساختمان می
لغزد.
نشست های ناگهانی در اثر زلزله یكی دیگر از خطرهای زلزله می باشد ،
در خاكهای سست و دستی مانند یوسف آباد و نواحی جنوب تهران خاك دارای
پتانسیل بسیار بالایی برای نشست می باشد كه نیروی زلزله این پتانسیل
را فعال می سازد ، این مشكل در نواحی مانند میدان ونك ، گاندی ،
خیابان مطهری و عباس آباد كه در اثر تسطیح تپه ها بوجود آمده اند
بسیار جدی می باشد .
پیامدهای زلزله در تهران آنقدر زیاد است كه حوصله ای خواننده خارج
است مشكلاتی چون ناامنی و آشوب بعد از زلزله نیز وجود دارد كه مربوط
به حوزه روانشناسی و جامعه شناسی می باشد . عدم وجود گروه های امداد
و نجات ، قطع لوله های آب و شبكه برق ، آتش سوزی ناشی از تركیدن لوله
های گاز و بسیاری مشكلات دیگر بر خود مشكل زلزله دامن زده و بحران را
جدی تر می كند.
مازیار الف - دانشجوی سال آخر مهندسی عمران
منابع :
گود و برداری و ایمن سازی از انتشارات شهرداری تهران
توان لرزه خیزی گستره تهران و پیرامون - قریشی
مجله عمران شریف
|